Theo dự thảo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội do Bộ soạn thảo chủ nhà phục vụ, cả nước có 11 đơn vị hành chính cấp tỉnh giữ nguyên trạng thái.
Đó là Hà Nội, Huế, Lai Châu, Điện Biên, Sơn La, Cao Bằng, Lạng Sơn, Quảng Ninh, Thanh Hóa, Nghệ An và Hà Tĩnh. 52 địa phương còn lại thuộc tính phải sắp xếp, bao gồm cả 4 thành phố trực thuộc Trung Quốc là TP HCM, Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ.
Cơ quan soạn thảo cho biết cách sắp xếp các đơn vị hành chính cấp tỉnh và cấp xã sẽ dựa trên các tiêu chí:ích tích tự nhiên, quy mô dân số, yếu tố lịch sử, truyền thống, văn hóa, tôn giáo, dân tộc, địa kinh tế, địa chính trị, quốc phòng và an ninh. Trong đó, tiêu chí về diện tích tự nhiên và quy mô dân số được xác định theo Nghị quyết số 1211 (đã được sửa đổi, bổ sung năm 2022) của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về tiêu chuẩn phân loại đơn vị hành chính.
Theo đó, đơn vị hành chính cấp tỉnh phải đáp ứng tiêu chuẩn về diện tích, dân số, số đơn vị hành chính cấp huyện. Tỉnh miền núi, vùng cao diện tích từ 8.000 km2, dân số 0,9 triệu; Tỉnh còn lại diện tích 5.000 km2, dân số 1,4 triệu. Thành phố trực thuộc trung diện tích 1.500 km2, dân số một triệu. Tất cả các tỉnh, thành phố đồng thời phải có từ 9 đơn vị hành chính cấp huyện trở lên.
Các tỉnh, thành phố chưa đạt được 100% tiêu chuẩn đơn vị cấp tỉnh theo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về tiêu chuẩn, phân loại đơn vị hành chính thì phải sáp nhập.
Hồ Hoàn Kiếm tại TP Hà Nội. Ảnh: Giang Huy
Làm sáp nhập các ủy thủ các nguyên tắc tương đồng về lịch sử, truyền thống, văn hóa, dân tộc, đảm bảo sự gắn kết cộng đồng dân cư, giữ móng và phát huy bản sắc văn hóa, lịch sử, dân tộc của từng địa phương; vị trí địa lý liền kề, điều kiện tự nhiên, hạ tầng giao thông và không gian kinh tế phù hợp, tạo điều kiện phát huy tối đa tiềm năng, thế thế phát triển kinh tế, hỗ trợ lợi ích hỗn hợp và cung cấp sự phát triển của tỉnh sau sáp nhập.
Ngoài ra, quá trình nhập Sáp cũng phải căn cứ vào trình độ, năng lực quản lý, quyền chính, khả năng chuyển đổi số lượng và ứng dụng công nghệ thông tin; đặc biệt chú ý đảm bảo phòng quốc tế, an ninh, xây dựng khu vực phòng thủ chắc chắn tại các địa bàn trọng yếu, khu vực hải đảo và vùng biên giới.
Dự kiến sáp nhập với tỉnh sẽ tiếp tục gọi là tỉnh, trong khi tỉnh sáp nhập vào thành phố trực thuộc Trung ương vẫn giữ nguyên là thành phố trực thuộc Trung ương.
Dự thảo cũng xác định các trường hợp hợp không thực hiện sắp xếp, bao gồm các đơn vị vị trí trí tuệ, giao thông kết nối khó khăn và đơn vị có vị trí đặc biệt quan trọng, ảnh hưởng đến quốc gia phòng, an ninh và bảo vệ chủ quyền quốc gia.
Toàn bộ nước còn dưới 3.000 đơn vị hành động chính
Theo Bộ dịch vụ, dự kiến có 9,996 trên tổng số 10,035 đơn vị sắp xếp thuộc tính cấp độ xã hội chính để duy trì khoảng dưới 3.000.
Đơn vị cấp xã có diện tích tự nhiên hoặc quy mô dân số dưới 300% tiêu chuẩn theo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ phải tiến hành sắp xếp. Quá trình sáp nhập cấp xã cần cân nhắc kỹ thuật yếu tố đặc thù về lịch sử, truyền thống, văn hóa, dân tộc, tôn giáo, tín ngưỡng, phong tục, tập quán, vị trí địa lý, điều kiện tự nhiên, liên kết tiểu vùng, tỉnh tỉnh, quy mô và trình độ phát triển kinh tế. Đồng thời, sắp xếp phải đảm bảo phòng quốc gia, an ninh chính trị, trật tự xã hội, hạ tầng giao thông và công nghệ thông tin dịch vụ yêu cầu quản lý nhà nước và phát triển kinh tế – xã hội.
Trường hợp sáp nhập từ đơn vị cấp xã hội trở lên thì tiêu chuẩn về diện tích và dân số không cần thiết để đặt như một điều kiện bắt buộc. Tuy nhiên, việc sắp xếp mục tiêu sau đó là giảm số lượng đơn vị vị trí xã hội từ 70-75% so với hiện tại. Sự thay đổi lớn này nhằm mục đích tạo ra tiền đề tổ chức lại chính quyền địa phương theo mô hình hai cấp (tỉnh – xã), thay vì ba cấp (tỉnh – huyện – xã) như hiện nay.
Việc nhập xã hội sẽ được thực hiện trên nguyên tắc giữ trạng thái hiện tại của các đơn vị hành động chính và có thể sáp nhập xã hội này vào xã hội của các huyện khác. Xã nhập sáp với xã sẽ tiếp tục gọi là xã, còn xã sáp nhập với phường sẽ tiếp tục gọi là phường. Các địa phương sẽ chủ động lựa chọn tên gọi mới nhưng Trung tung khuyến khích đặt tên theo tên của đơn vị cấp huyện trước khi sắp xếp, kèm theo số thứ tự để thuận tiện cho quá trình số hóa và cập nhật thông tin dữ liệu.
Bộ dịch vụ cho biết việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp thuộc tính được thẩm định của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và sẽ được phát triển trước khi trình bày đã được Bộ Chính trị phê duyệt. Song song với quá trình này, các cơ sở có quyền được thẩm định sẽ tiến hành các quy trình chính trị và pháp lý cần thiết để sửa đổi, bổ sung Hiến pháp năm 2013, tạo cơ sở pháp lý cho việc hoàn thiện hoạt động của cấp huyện.
